Պերիոդոնտիտ

Պերիօդոնտիտը պերիօդոնտի (ատամի արմատի շրջոսկրի) բորբոքումն է: Այս դեպքում բորբոքման ախտընթացը  զարգանում է ատամի արմատի շրջոսկրի հատվածում: Ախտաբանական փոփոխությունների աստիճանով պայմանավորված տարբերում  են սուր և քրոնիկական պերիօդոնտիտներ, սուր` շճային, թարախային,   քրոնիկական` ֆիբրոզ, գրանուլացիոն և գրանուլեմատոզ տեսակի պերիօդոնտիտներ,  և քրոնիկական պերիօդոնտիտի սրացում:

Պերիօդոնտիտը կարիեսային ախտընթացի ամենավտանգավոր բարդությունն է: Քրոնիկական պերիօդոնտիտի ժամանակ բորբոքումը զարգանում է շատ դանդաղ, կարող է ընթանալ առանց բնորոշ ցավի և, որպես կանոն, սուր ընթացք չի ունենում: Պերիօդոնտիտի քրոնիկական ձևի դեպքում ամեն ինչ թույլ է արտահայտված, բայց կարող է ուղեկցվել այտուցով, լնդերի կարմրությամբ, մարմնի բարձր ջերմաստիճանով, որն արդեն հատուկ է սուր ընթացքին: Պերիօդոնտիտի քրոնիկական ձևը վտանգավոր է նրանով, որ ատամի շուրջբոլորը անարգել զարգացող մանրէները թունավոր նյութեր են արտադրում, որոնք երկար տարիների ընթացքում, ուղղակի իմաստով, թունավորում են մարդու օրգանիզմը, դառնալով սրտի, երիկամների, հոդերի և այլ հիվանդությունների առաջացման պատճառ:

‍

Պերիօդոնտիտի առաջացման պատճառները

Պերիօդոնտիտի պատճառը մեծ մասամբ ինֆեկցիան է լինում, որը կարող է թափանցել պերիօդոնտի հյուսվածք կարիեսային խոռոչով, արմատի խողովակ` լնդային գրպանիկի միջով, կամ էլ արյան միջով (հեմատոգեն ուղի):
Պերիօդոնտիտի առաջացման պատճառ կարող է լինել նաև տրավման կամ էլ դեղորայքի գրգռիչ ազդեցությունը: Այդ դեպքում պերիօդոնտիտն անվանում են տրավմատիկ կամ թունավոր (դեղորայքային):
Ինֆեկցիայի, թունավոր նյութերի, դեղպատրաստուկների  գրգռիչ ազդեցության հետևանքով կամ տրավմաների ազդեցությունից  պերիօդոնտում բորբոքում է զարգանում: Այն հյուսվածքի այտուցի պատճառ է դառնում, իսկ քանի որ բորբոքային  հեղուկի հետհոսքը պերիօդոնտային հատվածում դժվարանում է, ապա ախտընթացն ուղեկցվում է կտրուկ արտահայտված ցավերով:
Ցավն անընդհատ ուժեղացող բնույթ է ունենում: Արդյունքում այդ հեղուկը ելք է գտնում կամ արմատի խողովակի միջով, կամ լնդային գրպանիկի, կամ ծնոտի վերնոսկրի տակով և սուր դրսևորումը հանդարտվում է: Մի շարք դեպքերում հնարավոր է, որ բորբոքումը սուր բնույթ չստանա և ախտընթացը քրոնիկական է դառնում:  

Պերիօդոնտիտը, ինչպես արդեն ասացինք, կարիեսի բարդություններից է, երբ ինֆեկցիան կարիոզ խոռոչից անցնում է դեպի պուլպան, որտեղից էլ այն  ներթափանցում է պերիօդոնտ և առաջացնում է տվյալ հիվանդությունը: Ատամը սկսում է շարժվել, ցավում է ամենաթեթև հպումից անգամ: Մարմնի ջերմաստիճանը բարձրանում է: Պերիօդոնտիտը կարող է ընթանալ նաև առանց ցավի, այդ դեպքում արմատի  շրջոսկրի ներծծում է տեղի ունենում, բորբոքային ախտընթացի պատիճավորում, ձևավորվում է գրանուլոմա,  (պարկիկ), որը հետագայում կարող է դառնալ կիստա-գրանուլոմա և կիստա,( բուշտ), որոնք առավել լուրջ բուժում են պահանջում ոչ միայն ատամը պահպանելու, այլև օրգանիզմի թունավորումը կանխարգելելու համար: Եթե մարդու մոտ պերիօդոնտիտով ախտահարված մի քանի ատամ կա, ապա մեծ է հավանականությունը ներքին օրգանների` երիկամների (գլոմերուլոնեֆրիտ), սրտի, հոդերի (ռևմատիզմ) հիվանդությունների առաջացման:  
Պերիօդոնտիտը հաճախ կարող է զարգանալ նաև անորակ բուժված արմատների խողովակների հետևանքով: Նման ատամները հաճախ ենթակա են հեռացման, եթե արմատները նորից բուժել հնարավոր չի լինում: Խողովակիկները մշակվում են հատուկ ասեղներով, հականեխիչ նյութերով, ուլտրաձայնով: Հաճախ դրա համար մի քանի այց է պահանջվում: Ատամի  <փրկությունը> հաճախ շատ կարևոր է լինում հետագա պրոթեզավորման համար:

‍

Ախտանշանները

Պերիօդոնտիտը, ինչպես նշեցինք, դրսևորվում է ատամի շուրջբոլորը սուր ցավերով, որն ուժեղանում է թեթև հպումից անգամ: Շրթունքը, թուշը, լնդերը ուռում են, ատամը շարժվում է, բերանից տհաճ հոտ է գալիս, երբեմն լնդերի վրա խուղակ է լինում:
Պերիօդոնտիտը լինում է ինֆեկցիոն և ոչ ինֆեկցիոն:

‍

Ինֆեկցիոն պերիօդոնտիտ

Պերիօդոնտիտի զարգացման մեջ հիմնական <դերը> պատկանում է միկրոօրգանիզմներին և դրանց արտադրած թունավոր նյութերին: Դրանք պերիօդոնտ են թափանցում արմատի խողովակով, պարօդոնտային գրպանիկով կամ էլ հեմատոգեն ճանապարհով:
Միկրոօրգանիզմները և դրանց արտադրած թունավոր նյութերը, թափանցելով պերիօդոնտի  հյուսվածքի մեջ, վտանգավոր բորբոքում են առաջացնում:

‍

Ոչ ինֆեկցիոն պերիօդոնտիտ

Այն զարգանում է հետևյալ պատճառներով
1. Տրավմա
ա. միանգամից, սուր (հարված, խողովակները պլոմբելիս վնասվածք, պուլպիտը բուժելիս պերիօդոնտի վնասվածք, ատամներով ընկույզ կոտրելիս, կամ ոսկոր կրծելիս),
բ. քրոնիկական միկրոտրավմա (ծխամորճ, փողային նվագարաններ, մատիտ, գրիչ կրծել, բարձր դրված պլոմբ և այլն):
2. Դեղորայքի ազդեցություն
Երբ պերիօդոնտի մեջ ուժեղ ազդեցության դեղորայք է հասնում` արմատների խողովակները լայնացնելիս, դրանք մանրէազերծելիս և այլն:

‍

Բուժումը

Պերիօդոնտիտի  բուժումը բազմափուլային է: Բուժման մեթոդները ընտրվում են պայմանավորված կոնկրետ դեպքով:  Կիրառվում են հատուկ մածուկներ, որոնք նպաստում են բուշտի, գրանուլեմայի ներծծմանը, ոսկրային հյուսվածքի վերականգնմանը:
Նշանակվում են նաև սուլֆանիլամիդային պատրաստուկներ ներընդունման ձևով, որոնք հակաբորբոքային ազդեցություն ունեն, ինչպես նաև անալգետիկներ` ցավը հանգստացնելու համար: Բայց այս մեթոդները հիմնական համարել չի կարելի, քանի որ հիմնական բուժումը կատարում է ստոմատոլոգը:

Առաջին այցելության ժամանակ կատարվում է.
1.    Ախտորոշիչ ռենտգեն նկարահանում
2.    Ցավազրկում
3.    Կարիեսի բուժում
4.    Ատամնապսակից նեկրոտիկ պուլպայի հեռացում, արմատի խողովակիկների մաքրում հակասեպտիկ դեղորայքով
5.    Արմատի խողովակիկների երկարության չափում
6.    Այդ խողովակների մեխանիկական լայնացում (զուգահեռաբար դրանց լվացում մի քանի անգամ հակասեպտիկ դեղորայքով)
7.    Արմատի խողովակի մեջ հակասեպտիկ դեղամիջոցի ներարկում մինչև հաջորդ այցելությունը
8.    Ժամանակավոր պլոմբավորում:

Երկրորդ այցելության ժամանակ.
1.    ժամանակավոր պլոմբայի հեռացում
2.    Խողովակիկների մաքրում հակասեպտիկներով
3.    Որակյալ պլոմբավորում  գուտապերչով:

Սուր կամ քրոնիկ պերիօդոնտիտի մի շարք դեպքերում, երբ բուժման թերապևտիկ մեթոդներն անարդյունավետ են լինում, հարկ է լինում հեռացնել ատամը: Հեռացումը ցուցված է ոսկրային և փափուկ հյուսվածքներ բորբոքային ախտընթացի տարածումը կանխարգելելու համար, պատահում է, որ արագ հեռացնելը նույնիսկ ժամերի խնդիր է լինում: Երբեմն էլ քրոնիկական պերիօդոնտիտի դեպքում ատամն այնքան քայքայված է լինում, որ նրա անատոմիական ձևը վերականգնել հնարավոր չի լինում, կամ էլ արմատը որպես շտիֆտի հենարան օգտագործել հնարավոր չի լինում:
Միաժամանակ, ատամի հեռացումը ցուցված է նաև այն դեպքերում, երբ բարդացած պերիօստիտ է լինում և, որպեսզի բորբոքային հեղուկը դուրս գա, հարկ է լինում տվյալ ատամի արմատի վերին հատվածում լնդերի միջով շրջոսկրի կտրվածք անել: Նման միջամտությունը ցուցված է նաև փափուկ հյուսվածքի մեծ այտուցի դեպքում:
Վիրահատական միջամտության և դեղորայքային բուժման զուգակցումը հնարավորություն է տալիս արագ վերացնել բորբոքային ախտընթացը:

‍